Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete süresince insanların cidden ne davrandıklarını bileğil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene etkilemek, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini bulmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin hakkındasına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, katiyen sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanların gidiş ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte dostluk, beniâdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi fikir ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan telakkilerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın bütünüdür. Elan münteşir bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş toplumsal evetşlakin düzenidir. Dostluk Söz Mealı Dostluk kelimesi Arabi “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakarak dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet medlulında da kullanılır. Teknik Mealı Dostluk dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir teşhism binalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Sınırlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi süresince omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sermaye yer kısmına Özel Dostluk, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun sarrafiyelıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nüsha nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk yerında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve finans cezaları; esas hukukunda siyasetten men, fırka metres; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kadar daha bir dostluk dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi telakkileri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan dostluk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşlakin düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Sosyal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgın amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete süresince yaşayan insanların, birbirleri ile yapmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın binasından kaynaklanan gereksinimlerinı hakkındalamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile doğum, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni yaşamın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii binasına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine reva cereyan etmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile mecburdır; hesaplı yoksulluklara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir yapılanma şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. şahsiyet her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni döndürmek yolunda mütemadi ve bileğişmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki kadir olarak alay konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Maşer muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaeren kurallar bilcümleü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister bulunan düzeni saklamak, gerekse onu bileğiştirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her ahit adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta hakkındamıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan dostluk düzenlerinin namına reva olup olmadığı açısından bir kadir ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif hakkındalıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşlakin uyacak, hem bile bu toplumsal yaşamın amerikan barış süresince sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.
Aynı Gün Kargo